Bir Süper Güç Olarak Çin

Çark dönüyor ve sıra bir başkasına geçiyor. Hayat da böyle değil midir? Herşey ve herkes bir değişim içinde. Son zamanlarda yaşanan böylesi bir değişim ise hepimizi ilgilendiriyor. Çin emin adımlarla ilerliyor ve süper güç koltuğunu yakında Amerika Birleşik Devletleri'nden alması an meselesi gibi görünüyor. Şüphesiz bu dünya tarihi adına önemli bir dönüm noktası olacaktır. Peki, geleceğin süper güç adayı bize bugünkü süper güçten daha iyi bir dünya vaad ediyor mu?

Çin gerçekten geleceğin süper gücü olmaya bu kadar yakın mı yoksa sadece abartılıyor mu? Bazılarının "Amerika kolay kolay batmaz!" dediğini duyar gibiyim. Son küresel ekonomik krizin ABD'de açtığı yara büyük olsa da Çin'in koltuğu devralması için Amerika'nın batması gerekmiyor. Çünkü ekonomik anlamda biri yürürken diğeri henüz geride olsa bile koşuyor ve rakibini geçmesi an meselesi. Yukarıda ünlü Alman dergisi Der Spiegel'de yer almış bir tablo görünüyor. ABD ve Çin'i ekonomi düzeyinde karşılaştıran tablo ABD ile karşılaştırıldığında Çin'in hızla büyüdüğünü gösteriyor. Üstelik son küresel ekonomik kriz ile daha da zor duruma düşen ABD ve Avrupa Birliği'ni düşününce küresel parasal gücün doğunun yıldızına doğru aktığı görülüyor.

Dürüst olmak gerekirse para güç demek. O halde en çok paraya sahip olan ülke de otomatikmen süper güç oluyor. Ekonomik başarı beraberinde siyasi itibarı ve askeri gücü de getiriyor. O halde ABD'nin koltuğunu Çin'e devretme vakti gelmiş olabilir. Her ne kadar bu nesil ABD'yi dünyanın ağabeyi olarak görmeye alışık olsa da bu değişmek üzere olabilir.

10 yıl sonra Çin yeni süper güç olabilir ya da olamayabilir. ABD bir şekilde güçlü bir dönüş yapabilir veya başka öngörülemez olaylar gerçekleşebilir. Ancak bu noktada bu olasılığı tartışmaktan ziyade farklı bir açıdan durumu ele almakta fayda var. "Neden Süper Güç" yazı dizisinin son bölümünde ("Neden Süper Güç III") geçmişten günümüze dünyaya hükmetmiş, döneminin süper gücü olmuş yönetimleri sıralamıştım. Ve o liste "ABD (1945 - )" ile bitiyordu. Belki liste Çin ile devam edecek. O yazımda dünyanın bir süper güce ihtiyacı olup olmadığını ele almıştım. Bulunduğu dönemde dünya kaynaklarına daha fazla hükmeden ve daha etkili olan süper güçlerin yalnız kendi uygarlıklarını değil aynı zamanda diğer toplumları da ilerlettiği sonucuna varmıştık. Bu fikri somutlaştırmak için kendimize şu soruyu soralım: "ABD olmasaydı bilim ve teknolojide son 50 yılda bu kadar ilerleyebilir miydik?"

Şüphesiz ABD önce kendi çıkarlarını düşünür. Sonra ürettiği ürünleri ve patentleri yine kendi çıkarı için (para) satar. Bu da diğer ülkelerin de bu teknolojiye ulaşmasını mümkün kılar. Şimdi "Dünya bu şekilde daha iyi mi?" sorusunu sorabilirsiniz. Bunun cevabı görecelidir. Herşey gibi ABD'nin süper güç olmasının insanlığa getirileri olduğu gibi insanlıktan götürüleri de olmuştur.

Şimdi, bu projeksiyondan Çin'in potansiyel getirilerini ve götürülerini değerlendirmek önem kazanıyor. Çin daha adil olur mu? Yoksa devasa ordusu ile tehditkar bir güce mi dönüşür? Bilim ve teknolojiyi ne ölçüde ilerletebilir ve yayabilir? Uygarlık adına insanlığa ne gibi yeni katkıları olabilir? İyimser bir bakış açısıyla Çin'in belki de ABD'den daha iyi bir süper güç olacağını varsayabiliriz. Fakat tarafsız bir bakış açısıyla aynı şeyi söyleyebilir miyiz? Bazı sinyaller gelenin gideni aratacağı yönünde.

Benim şüphem Çin'in bugünkü sanayi-teknoloji ilişkisinden kaynaklanıyor. Biliyoruz ki Çin'in son yıllardaki ekonomik atağında ucuz iş gücü, kalitesiz fakat ucuz Çin malları, taklit ürünler önemli bir faktör. Bugün hepimiz bir çırpıda birçok Amerikan markasını sayabiliriz. Peki kaç Çin markası biliyorsunuz?

Çin inanılmaz boyutlarda üretim yapıyor olabilir ama bunun ne kadarı yeni, orijinal? Bir yılda kaç buluşa, patente imza atıyorlar? Ürünleri ne kadar kaliteli ve güvenilir?

Geçen gün bir haber okudum ("Çinli bilim adamından ticari casusluk itirafı") ve bu kaygılarımın ne kadar yerinde olduğuna ikna oldum. Bugün ABD'de birçok sektörde çok sayıda Çinli çalışıyor. Herkes bir kefeye konulamaz ama patent çalma casuslukları göz ardı edilemez. Taklit ürünlerden bahsetmeye bile gerek yok. Eğer Çin bu şekilde ekonomisini araştırma ve geliştirmeye, bilim ve teknolojiye yaslamadan büyütmeye devam ederse bir yerde bu büyüme aniden durabilir. Daha kötüsü bilim ve teknolojiye yatırım ve katkı yapmayan bir süper güce dönüşebilir ki insanlık adına bundan daha kötü çok az durum sayılabilir.

Yine de iyimser olmakta fayda var. Bunun önyargılı bir yazı olduğunu düşünmeyin. Çin, pekala ABD'den daha iyi bir süper güç olabilir. Ya da yakın gelecekte ülkelerden ve milletlerden ziyade insanın öne çıktığı, değer kazandığı bir anlayış dünyaya hakim olabilir ki bu durumda bir süper güçten bile söz edilemez. (Şimdi de fazla iyimser olduğumu mu düşünüyorsunuz? :)